De opkomst van systemisch investeren

Ondanks de beste bedoelingen zien we dat impactinvesteringen weinig effect hebben op het veranderen van de onderliggende oorzaken in onze maatchappij. Impact investment lijkt steeds meer op het schilderen van de kozijnen van de Titanic. Nu de ijsberg is gesignaleerd, richten systemische investeringen zich daarentegen op de transitie van hele economische systemen en op het veranderen van de richting van het schip.

In dit artikel bekijken we de verschillen tussen impact- en systemisch investeren en schetsen we waarom systemisch investeren van vitaal belang is om ons te helpen een duurzame toekomst te realiseren. Het sluit af met een stap-voor-stap handleiding voor organisaties en individuen die systemisch investeren overwegen.

^{Geschreven door: Tom Bosschaert, Sonia Gholami, Nick Liasovskyi, Alexandre Fradet, en Mark Ratcliff}

Impact investing ontstond enkele decennia geleden, met de term officieel bedacht in 2007 en gepopulariseerd door de mantra: "purpose in addition to profit". Impactinvesteerders investeren in bedrijven die producten of diensten aanbieden die gericht zijn op het aanpakken van de meer niet-duurzame acties van de samenleving, doorgaans op gebieden zoals energieproductie, water, landbouw, financiën en onderwijs. Hieronder volgen enkele voorbeelden van ondernemingen die de meeste impactgerichte investeerders en duurzaam gerichte fondsen zouden aantrekken:

D.light

Een Amerikaanse sociale onderneming die betaalbare, betrouwbare energie levert aan mensen in de ontwikkelingslanden. Sinds 2006 hebben ze meer dan 20 miljoen zonnelampen verkocht en 100 miljoen levens veranderd met een bedrijfsmodel dat innovatie, eerlijkheid en optimisme hoog in het vaandel draagt.

Natgas

Een Mexicaans bedrijf opgericht in 2012, gericht op het promoten van aardgas als een schoon groen brandstof alternatief. Ze hebben meer dan 27.000 voertuigen omgebouwd en promoten actief de staat Querétaro om binnen de volgende tien jaar over te schakelen op 100% openbaar vervoer op aardgas.

Ball Corporation

Een Amerikaans bedrijf dat plastic voor eenmalig gebruik wil vervangen door aluminium - een beter recyclebaar en duurzamer materiaal. Tegen 2030 willen ze hun operationele emissies met 55% verminderen en minstens 16% in de hele waardeketen.

Geld investeren in duurzame bedrijven zoals hierboven beschreven is inmiddels verder ontwikkeld dan slechts een trend. Volgens de Global Sustainable Investment Review bedroegen de wereldwijde op duurzaamheid gerichte investeringen en activa eind 2020 in totaal ongeveer 35 biljoen dollar. Deze waarde vertegenwoordigt een stijging van 40% van de wereldwijde investeringen ten opzichte van vijf jaar eerder en 36% van het totale beheerde vermogen.

Met ongeveer 4.000 fondsen die momenteel in duurzaamheid investeren, is er hoop op een meer verantwoord beleggingsmodel. Helaas zal een focus op impact alleen niet de wijdverspreide verandering teweegbrengen die nodig is om systemische duurzaamheid te realiseren.

Wat is systemisch beleggen en hoe helpt het?

De meeste bedrijven met een "schoon" of "groen" product of dienst zijn inherent bedrijfsgericht, zij het vaak gedreven door altruïstische, maatschappelijk verantwoorde en tastbare doelstellingen. Kritieken op impact investing geven aan dat de doelstellingen van dergelijke bedrijven meestal te beperkt zijn en geen rekening houden met alles wat buiten hun gedefinieerde plannen valt.

Stel bijvoorbeeld dat een impact investing zich richt op het verminderen van de koolstofvoetafdruk van een product. In dat geval wordt wellicht niet gevraagd of het product al dan niet kan worden vervangen door een niet-materiële dienst of kan worden geleverd door een ander bedrijf, wat veel effectiever zou zijn. Door niet het hele systeem te beoordelen, hebben impactinvesteringen de neiging om zich vast te pinnen op acties die belangrijkere systemische transformaties verhinderen.

Omdat impactinvesteringen zelden naar deze systemische effecten kijken, dragen ze vaker wel dan niet bij aan wat wij "greenwashing" noemen - een van de ergste etiketten die men kan plakken op een bedrijf dat beweert duurzaam te zijn.

Neem het voorbeeld van de vervanging van alle benzineauto's door elektrische auto's. Een impactinvestering zou in de eerste plaats worden gedreven door een specifieke vermindering van de uitstoot van fossiele brandstoffen. Of misschien om een bepaald aantal voertuigen met benzinemotor per jaar te vervangen.

In plaats daarvan zal een systemische strategie nagaan hoe deze acties elders ongewenste effecten kunnen hebben, die mogelijk leiden tot grondstoffenschaarste, een grotere vraag naar energie en druk op de infrastructuur. Een meer systemische aanpak zou de behoefte aan deze extra voertuigen in de eerste plaats voorkomen door bedrijven te steunen die thuiswerk oplossingen kunnen toepassen of de software en beleidsoplossingen hiervoor ontwikkelen. Het kan ook in elektrische auto's investeren.

In plaats van al hun kapitaal te steken in een paar impactgedreven maar niet-gerelateerde bedrijven, verspreiden systemische investeringen, vaak via gespecialiseerde fondsen, kapitaal naar verschillende organisaties en initiatieven door de hele impactketen heen, wat bijdraagt tot een meer significante maatschappelijke verandering.

Een bedrijf dat wordt gedreven door een meer systemische en echt duurzame mentaliteit zou ook aandacht hebben voor de manier waarop zijn interne activiteiten en de systemen waarin ze zijn ingebed, zoals toeleveringsketens en andere sectoren, van invloed zijn op overkoepelende maatschappelijke en milieudoelstellingen.

Met deze aanpak kan een investeringsgroep een totaaloplossing voor diensten aanbieden, elektrische auto's voor werknemers wier aanwezigheid essentieel is, en thuiswerk technologie voor anderen. Dit bespaart geld, middelen en tijd en heeft een veel groter effect dan het simpelweg vervangen van alle benzineauto's. Deze positieve impact kan op de lange termijn de voordelen en systeemverandering opleveren die we nodig hebben.

Een vergelijking tussen impact- en systemische investeringen

Laten we ter verduidelijking eens kijken naar enkele voorbeelden van enkele veelvoorkomende maatschappelijke problemen, waaronder het voorbeeld van elektrische voertuigen, en hoe anders een systemische investeringsbenadering zou zijn:

Terugdringen van koolstofemissies en beteugelen van wereldwijde temperatuurstijgingen

• Impact investering: investeer in een elektrisch voertuig bedrijf
• Systemische investering: ondersteuning van thuiswerksoftware en -beleid, modellen voor gedeeld eigendom, openbaar vervoer, verantwoordelijke energieleveranciers, mijnbouwfaciliteiten voor batterijbronnen, leveranciers van onderdelen, enz.

Verbetering van de vitale rol van biodiversiteit en ecosysteemdiensten

• Impact investering: investeer in een bedrijf dat gemakkelijk te onderhouden bijenkorven verkoopt
• Systemische investering: ondersteuning van agroforestry-landbouw, houtbehandelingen zonder chemicaliën, producenten van biologische ongediertebestrijding, enz.

Omgaan met zeespiegelstijging en overstromingen

• Impact investering: investeer in een bedrijf dat schanskorven produceert voor erosiepreventie
• Systemische investering: ondersteuning van een langetermijn migratiebeleid voor kwetsbare kustgebieden, investeren in klimaatbestendige buurten, mangrove herstel programma’s, enz.

De wijdverbreide voordelen van systemisch beleggen

Dit perspectief geeft een vogelvluchtperspectief op alle oorzaken en gevolgen binnen een systeem. Door systeemdenken te gebruiken, kunnen componenten en onderlinge verbanden gemakkelijker worden herkend en verkend, waardoor onverwachte gevolgen kunnen worden voorkomen. Als neveneffect vergroot het het aanpassingsvermogen en de veerkracht van een systeem. Ondanks de vele voordelen en het groeiende bewustzijn van onze uitdagingen zijn systeemgerichte investeringen nog steeds zeldzaam.

Een systeembenadering van beleggen is nieuw en er zijn nog maar weinig praktijkvoorbeelden en gegevens om mee te werken. Een systemische investeringsportefeuille kan echter op dezelfde manier worden gestructureerd als elk Exchange-Traded Fund (ETF), waarbij verschillende subsidies, private equity-investeringen en projectfinanciering worden gebundeld. Omdat ETF's gericht zijn op een zo hoog mogelijk rendement voor beleggers, zijn ze over het algemeen vrij breed wat betreft de soorten bedrijven die ze omvatten en hun specifieke rol en doelstellingen.

De complexe aard van systeemdenken en -beleggen brengt veel uitdagingen met zich mee en vereist gespecialiseerde en toegewijde vermogensbeheerders die de werking van een systeem kunnen herkennen en begrijpen hoe en waar kapitaal het beste kan worden gespreid om de functionaliteit te helpen verbeteren.

Bij het uitwerken van systeemstrategieën is het nuttig gebleken om met alle vermogensbeheerders samen te werken, één enkele portefeuille of bedrijfsbrede systeemanalyse op te stellen en gesegmenteerde investeringsgebieden te ontwikkelen die door individuele beheerders kunnen worden opgepakt.

De belangrijkste stappen bij de implementatie van systemisch beleggen

Het evalueren van onderlinge verbanden tussen systeemrisico's is verre van eenvoudig. Toch kan een duik in de dynamiek van een systeem resulteren in inzichten die de onzekerheid en ambiguïteit aanzienlijk kunnen verbeteren en systemen kunnen helpen decomplexiseren.

Hieronder volgt een kort overzicht van de stappen die nodig zijn om een dergelijke strategie te ontwikkelen:

1 - Definieer systeemgrenzen

Alvorens te beginnen met de beoordeling van een systeem als geheel, is het van cruciaal belang de reikwijdte van de interventie af te bakenen - ook wel bekend als het definiëren van de grenzen van een systeem. Deze fase kan enorme en ernstige gevolgen hebben voor een systemische investeringsstrategie. Een te enge visie kan leiden tot verkeerde interpretaties en het buiten beschouwing laten van kritieke afhankelijkheden, wat leidt tot een onvolledige en potentieel gevaarlijke investering. Aan de andere kant kunnen te ruime grenzen onnodige complexiteit introduceren en resulteren in een verward dynamisch web.

2 - Analyseer het systeem

Een goed inzicht in het systeem wordt verkregen door indicatoren te identificeren, gegevens te verzamelen en systeemanalyse toe te passen op basis van ervaringen uit de praktijk. Dit stadium maakt een diepgaande analyse van alle objecten en relaties mogelijk.

Het betrekt stakeholders actief bij het verzamelen van gegevens en het ontwerpen van inventarissen. Alle oorzaken en gevolgen moeten vanuit verschillende perspectieven worden bekeken om een nauwkeurig objectief begrip van een systeem te krijgen en een praktische weg vooruit te ontwerpen. System mapping is daarbij een waardevol en krachtig hulpmiddel.

3 - Ontwikkel een theorie van verandering (ToC)

Deze fase bekijkt het project vanuit een breder perspectief op hoe ontwikkeling plaatsvindt. Een effectieve ToC moet worden gebruikt als een kompas, dat het team in een algemene richting wijst in plaats van een relatief meer dictatoriale kaart.

Een ToC erkent complexiteit en niet-lineariteit, waardoor flexibiliteit, constante reflectie en veranderingen in perspectief en oriëntatie mogelijk zijn. Bij deze stap komen individuele, organisatorische en politieke gedragingen aan het licht en wordt nagegaan welke aspecten moeten veranderen.

4 - Bouw een stappenplan voor investeringen

Zodra de veranderingstheorie is bepaald, kunnen kansen nauwkeuriger worden geïdentificeerd en in een investerings roadmap worden geplaatst. De impact van elke investering en de gebieden van mogelijke kruisverbanden kunnen nu relatief worden beoordeeld en verantwoord. De resulterende roadmap is de lijst van interventies (assets) die leiden tot de door de ToC gedefinieerde gewenste toestand van het systeem.

5 - Bewaken en evalueren (M&E)

Systeeminvesteringen vinden plaats in complexe en vaak onvoorspelbare omgevingen. Vele factoren kunnen de evolutie van het systeem beïnvloeden; daarom is een correcte en frequente M&E van de strategie en de toestand van het systeem van het grootste belang. Nauwkeurige M&E-processen zullen de strategie prestaties beoordelen op basis van de toestand van het systeem, en de inzichten zullen helpen om de strategie aan te passen en verder te ontwikkelen.

Een opkomende vloed tilt alle boten op

Ondanks de toenemende populariteit van impact investing is het nog niet gelukt om de maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen die nodig zijn om het hoofd te bieden aan de huidige uitdagingen op sociaal en milieugebied - om nog maar te zwijgen van de uitdagingen die in het verschiet liggen. Systeeminvesteringen hebben tot doel de kloof tussen investeringskapitaal en systemische, duurzame resultaten te dichten, zodat financiële instellingen en de economie in het algemeen veerkracht kunnen opbouwen en onzekerheid kunnen vermijden.

De systeembenadering zorgt ervoor dat afzonderlijke investeringen deel uitmaken van een onderling verbonden web van organisaties die werken aan een gemeenschappelijk doel, waardoor risico's worden afgedekt en afgewend en het idee wordt weggenomen dat er een financiële afweging moet zijn om goed te doen. Het is veel waarschijnlijker dat door systemische samenwerking en ondersteuning, de juiste effecten organisch naar voren zullen komen en de langdurige verandering zullen creëren om het leven op aarde zoals we dat kennen in stand te houden.